Każdy, kto kiedykolwiek skłamał, wie, że nawet niewinne kłamstewko może zepsuć relacje z bliskimi. Utrata zaufania oraz podejrzliwość wobec nas sprawiają, że czujemy się niekomfortowo. Czy kłamstwa da się uniknąć? W tym artykule przyglądamy się głównym przyczynom mijania się z prawdą.
Jakie są powody, dla których ludzie kłamią?
Powody kłamania mogą mieć różne podłoże – psychologiczne, społeczne, a nawet neurologiczne. Ludzie kłamią z dwóch głównych powodów: z lęku oraz z premedytacją. Kłamstwo wynikające ze strachu pojawia się w sytuacjach stresowych, pod presją lub gdy ktoś ma niską samoocenę. Obawa przed oceną, odrzuceniem, kompromitacją czy utratą reputacji skłania do zatajenia prawdy. Bardzo często kłamiemy również po to, aby uniknąć konsekwencji – np. dziecko może skłamać w obawie przed karą, żona może ukrywać rzeczywiste wydatki przed mężem, a pracownik koloryzować przed szefem postęp realizacji projektu. Tego rodzaju kłamstwa są zazwyczaj spontaniczne i niezaplanowane.
Natomiast celowe kłamanie służy manipulacji lub osiągnięciu określonych korzyści. Przykładem jest sytuacja, w której pracownik przypisuje sobie cudze zasługi, aby zdobyć awans. Takie zachowanie jest już formą świadomej manipulacji. Zdarza się również, że kłamstwo wynika z choroby psychicznej lub neurologicznej, np. mitomanii, borderline czy zespołu Korsakowa. W takich przypadkach nie można mówić o świadomej intencji oszustwa, ponieważ pacjent nie kontroluje swojego zachowania w pełni.
Jak rozpoznać kłamcę?
Psychologia i badania nad komunikacją niewerbalną wskazują na pewne charakterystyczne zachowania i reakcje organizmu u osób, które kłamią. Dzieje się tak, ponieważ mózg przetwarza jednocześnie prawdziwe informacje i musi jednocześnie zafałszować rzeczywistość. Jest to dla organizmu stresujące, co aktywuje ciało migdałowate, odpowiedzialne za reakcje na zagrożenie.
Podczas kłamania:
- wzrasta poziom kortyzolu i adrenaliny, co może powodować pocenie się i rozszerzenie źrenic,
- serce zaczyna bić szybciej, a oddech staje się nieregularny,
- pojawiają się mimowolne skurcze mięśni twarzy, co sprawia, że częściej pocieramy skórę,
- może wystąpić zmiana tonu głosu i plątanie się języka,
- niektórzy unikają kontaktu wzrokowego lub nadmiernie mrugają oczami,
- widoczna jest nerwowość w gestykulacji, a ruchy mogą być nienaturalne i nieskoordynowane.
Nie wszystkie te objawy muszą występować u każdej osoby kłamiącej, szczególnie jeśli mamy do czynienia z doświadczonym manipulatorem. W innych przypadkach kłamstwo można zauważyć poprzez niespójność wypowiedzi, unikanie konkretów, przesadne oburzanie się na pytania sugerujące fałsz oraz zwlekanie z odpowiedzią, aby zyskać czas na wymyślenie kłamliwej historyjki.
Jakie są konsekwencje częstego kłamania?
Osoba, która regularnie kłamie i manipuluje, musi liczyć się z tym, że w krótkim czasie może stracić zaufanie otoczenia. Nikt nie lubi być oszukiwany, a szczególnie szkodliwe i niszczące są kłamstwa w bliskich relacjach. Kłamca może stopniowo tracić zaufanie członków rodziny, przyjaciół czy współpracowników.
Częste mijanie się z prawdą wpływa również na samą osobę kłamiącą. Izolacja społeczna, poczucie winy i obniżenie samooceny to częste konsekwencje życia w fałszu. Naprawienie relacji z innymi wymaga ogromnego wysiłku, a odbudowanie raz utraconego zaufania jest niezwykle trudne. Kłamstwo wydaje się łatwiejszym rozwiązaniem, ale w rzeczywistości często prowadzi do komplikacji i długofalowych problemów.
Jeśli ktoś ma utrwalony nawyk kłamania, nie jest łatwo się go pozbyć, ale zmiana jest możliwa. W przypadkach, gdy osoba nie potrafi samodzielnie przestać kłamać, warto rozważyć terapię psychologiczną, aby zrozumieć przyczyny takiego zachowania i nauczyć się funkcjonować w sposób bardziej autentyczny.
Gdy kłamiemy nawet w drobnych sprawach, pojawia się ryzyko, że taki sposób zachowania utrwalimy. A od małego kłamstwa nie jest już tak daleko do dużego kłamstwa. Z drugiej strony, wyobraź sobie, że przychodzisz do pracy z opuchniętą twarzą i szef wita cię hasłem: „Ale dzisiaj wyglądasz fatalnie!”. A ty zastanawiasz się, czy właśnie nie grasz w komedii pt.: „Kłamca, kłamca”…. Czy zawsze należy być szczerym? Podziel się opinią w komentarzu.