Czy ludzie są źli, czy dokonują złych wyborów? Postępujemy źle, bo zło jest w nas, czy dlatego, że tak ukształtowało nas środowisko? To jedne z najstarszych zagadnień filozoficznych i psychologicznych. Badania wskazują, że ludzie są źli na skutek warunków środowiskowych, predyspozycji psychicznych, zaburzeń o podłożu biologicznym. Jakie konkretnie warunki muszą zaistnieć, aby z dziecka wyrósł niegodziwy dorosły? Przeanalizujmy ten temat.
Dorastanie w trudnych warunkach
Gdy rodzice stosują przemoc, nadużywają alkoholu, zażywają narkotyki, kradną, nie pracują, to tworzą okoliczności, które dziecku szkodzą. Dziecko uczy się niewłaściwych wzorców zachowania. Maluchy, które wychowują się w tzw. dobrej rodzinie, jednak rodzice są obojętni, nieobecni lub nadmiernie krytykują, również będą funkcjonować dysfunkcyjnie. Przemoc to nie tylko ślady na ciele, to także słowa, których nie da się zapomnieć, manipulacja, ograniczenia finansowe, dominacja i wykorzystanie władzy. Dziecko, które dorasta w placówce opiekuńczej np. w domu dziecka, także narażone jest na nieprawidłowy rozwój. Personel nie da dziecku takiej czułości i miłości jak kochający rodzice, co jest bardzo ważne zwłaszcza w pierwszych 3-4 latach życia dziecka. Badania pokazują, że częste przytulanie i uwaga skierowane na niemowlę wpływają na rozwój układu nerwowego i zdolność do budowania zdrowych relacji w przyszłości.
Uwarunkowania psychologiczne a złe zachowania
Negatywne zachowania są efektem oddziaływania czynników psychologicznych, biologicznych i społecznych. Wzrastanie w destrukcyjnych okolicznościach, doświadczenie traumy, cechy osobowości, temperament wpływają na nasze wybory i sposób postępowania. Wymieniamy kilka najważniejszych uwarunkowań psychologicznych złych zachowań:
- chłód emocjonalny – brak umiejętności współodczuwania i odczytywania emocji, co sprawia, że człowiek nie dostrzega cierpienia u innych osób,
- zaburzenia osobowości — socjopaci, psychopaci czy narcyzi mają skłonności do manipulacji, agresji, wykorzystują innych,
- brak kontroli impulsów i emocji — osoba ma trudności z kontrolowaniem gniewu, radzeniem sobie z frustracją i stresem, przez co jest wybuchowa,
- mechanizmy obronne — np. racjonalizacja, projekcja, czyli wyuczone sposoby radzenia sobie w trudnych warunkach, które pozwalają unikać brania odpowiedzialności za swoje złe czyny,
- brak więzi z opiekunem na wczesnym etapie — dziecko ignorowane, któremu rodzice nie okazywali czułości, będzie miało trudności w budowaniu zdrowych relacji,
- błędne przekonania moralne — np. uznawanie przemocy za prawidłowy sposób rozwiązywania problemów.
Chęć zemsty powodem, dlaczego ludzie są źli
Chęć odwetu jest silnym bodźcem, który może popchnąć człowieka w stronę przemocy. Jest aktem desperacji osoby, która doświadczyła niesprawiedliwości. Czasami ludzie chcą wyrównać rachunki za doświadczone krzywdy. Mogą nie działać racjonalnie, lecz pod wpływem silnych emocji, gniewu i upokorzenia. Pragnienie zemsty może zaślepiać tak bardzo, że człowiek nie koncentruje się na innych możliwościach rozwiązania problemu. Badacze podkreślają jednak, że zemsta przynosi chwilowe poczucie satysfakcji, lecz w dłuższej perspektywie może nawet pogłębić negatywne emocje. Tendencję do mszczenia się mają osoby o niskiej empatii, silnej potrzeby kontroli, pozbawione skłonności do wybaczania.
Dlaczego ludzie są źli? Na rozwój jednostki wpływa jej otoczenie społeczne, także cechy osobowości i zaburzenia neurologiczne. Badacze jednak podkreślają, że krzywdzące doświadczenia z dzieciństwa nie determinują złego zachowania w przyszłości. Wiele zależy od tego, kogo spotkamy na swojej drodze i jakie będziemy podejmować decyzje.
Afrykańskie przysłowie mówi: „Cała wioska wychowuje dziecko”. Uważamy, że jako społeczeństwo mamy wpływ na to, ilu złych ludzi będzie wokół nas. Zgadzasz się z tym? Podziel się opinią w komentarzu.